Aвтoк&#1257лік пeн т&#1199рлі тexникaлaр eлімізгe &#1257ткeн &#1171aсырды&#1187 eкінші жaртысындa кірe бaстa&#1171aнымeн, &#1241лі к&#1199нгe «фaрa», «кoрoбкa передач», «рычаг», «поворотник» сия&#1179ты толып жат&#1179ан &#1257зге тілді&#1187 с&#1257здерін &#1241лі к&#1199нге с&#1241тті аудара алмай келеміз. Он жыл б&#1201рын шы&#1179&#1179ан техникалы&#1179 терминдер с&#1257здігі де к&#1257п &#1179олданыла бермейді. Тengrinews.kz тілшісі &#1179аза&#1179ты&#1187 техника тілі неге а&#1179сап т&#1201р&#1171анын мамандардан с&#1201рады 

«С&#1257здіктерді&#1187 сапасы нашар»

Филология &#1171ылымдарыны&#1187 докторы, А. Байт&#1201рсын&#1201лы атында&#1171ы Тіл білімі институты терминология б&#1257ліміні&#1187 ме&#1187герушісі &#1178арлы&#1171аш Айдарбекті&#1187 айтуынша, 2009 жылы елімізде техникалы&#1179 терминдер с&#1257здігі жары&#1179&#1179а шы&#1179&#1179ан. Ол бірден &#1179аза&#1179ша, орысша, а&#1171ылшынша ж&#1241не немісше жазыл&#1171ан. Бес жылдан со&#1187 техника саласында&#1171ы терминдер с&#1257здігі 30 том болып шы&#1179&#1179ан. Ал ол &#1179аза&#1179 ж&#1241не орыс тілдерінде жазыл&#1171ан.

«Техника с&#1257здеріні&#1187 бірізге т&#1199сіре алмай ж&#1199руіміз с&#1257здіктерге байланысты. &#1178арапайым «кольцо» деген с&#1257зді бізді&#1187 терминологиялы&#1179 с&#1257здіктерде бірнеше баламамен к&#1257рсеткен — са&#1179ина, балда&#1179, шы&#1171ыршы&#1179. Ал кейін с&#1257зді&#1187 аудармасын &#1179ажет еткен адам интуитив т&#1199рде сол &#1199ш баламаны&#1187 бірін &#1179олдана салады. Б&#1201л контекске байланысты. Негізі, техникалы&#1179 терминдер с&#1257здігі деп жалпылама беруге болмайды. Оны&#1187 &#1257зі бірнеше сала&#1171а б&#1257лінеді. Авток&#1257лік б&#1257лшектеріне арнал&#1171ан б&#1257лек с&#1257здік жасап шы&#1171у керек. Сондай-а&#1179, &#1241р с&#1257зді&#1187 на&#1179ты бір &#1171ана аудармасы т&#1201руы &#1179ажет», — дейді маман.

С&#1257здік жасау&#1171а ешкім жауапты емес

Оны&#1187 айтуынша, елімізде с&#1257здік жасап шы&#1171у&#1171а ешкім жауапты емес. На&#1179ты бір с&#1257здікті &#1179ажет еткендер арнайы тапсырыспен жасатып алады екен. Сонды&#1179тан, &#1257з бетінше аударыл&#1171ан с&#1257здіктерді&#1187 сапасы нашар болып жатады.

«Мысалы, с&#1241улет-&#1179&#1201рылыс терминдеріні&#1187 с&#1257здігін &#1178аза&#1179 бас с&#1241улет-&#1179&#1201рылыс академиясы жасап шы&#1179ты. &#1256йткені олар &#1179аза&#1179 тілінде д&#1241ріс о&#1179иды, сол кезде осы терминдерді&#1187 &#1179аза&#1179ша баламалары керек болады. Сол себептен олар &#1257здері &#1199шін с&#1257здік шы&#1171арды. Я&#1171ни, авток&#1257лік терминдеріні&#1187 с&#1257здігі кім &#1199шін &#1257зекті, кімге &#1179ажет — солар жасайды. Не болмаса, осы та&#1179ырып&#1179а &#1179ызы&#1171ып ж&#1199рген адам тапсырыс беріп жасатады. Терминдер солай &#1171ана аударылады. М&#1201ндай с&#1241тте б&#1201л аудармаларды&#1187 сапасы нашар болады. Себебі &#1241ркім &#1257з бетінше аударады. Соны &#1179ада&#1171алау &#1179ажет», — дейді &#1178арлы&#1171аш Айдарбек.

«Коробка передач» — «беріліс &#1179орабы» емес

Ал автоблогер Олжас О&#1179ас &#1257з видеоларында техникалы&#1179 терминдер с&#1257здігін пайдаланатынын айтады. Оны&#1187 айтуынша, кейде с&#1257здікті&#1187 к&#1257мегінсіз-а&#1179 аудару&#1171а «келіп т&#1201ратын» с&#1257здер болады. М&#1241селен, орыс тіліндегі «кузов» с&#1257зін ол «&#1179а&#1187&#1179а» емес, «шана&#1179» деп аударады екен.

«Одан кейін «подвеска» бар. Оны&#1187 т&#1199бірі асу с&#1257зінен шы&#1179&#1179ан. Біз «аспа» деп атаймыз. Осы секілді &#1257з-а&#1179 «с&#1201ранып» т&#1201р&#1171ан с&#1257здер к&#1257п. Олар&#1171а &#1179азір к&#1257рермендерімізді&#1187 &#1179&#1201ла&#1171ы &#1199йреніп кеткен. К&#1257біне аударманы с&#1257зді&#1187 т&#1199пн&#1201с&#1179асы — а&#1171ылшын тілінен іздеген ж&#1257н. Мысалы, орыс тілінде к&#1257лікті&#1187 «датчигі» болады. Ал а&#1171ылшындар оны «сенсор» деп атайды. Я&#1171ни, «сезу». Сонды&#1179тан, мен оны «сезгек» деп аудардым. Одан кейін «коробка передач» деп аталатын механизмді бізде «беріліс &#1179орабы» деп аударып ж&#1199р. Біра&#1179 мен халы&#1179аралы&#1179 термин бойынша «трансмиссия» деп атаймын. Сол ар&#1179ылы с&#1257здік &#1179орымыз да ке&#1187ейіп &#1179алады», — дейді Олжас.

Оны&#1187 пікірінше, он жыл б&#1201рын шы&#1179&#1179ан техникалы&#1179 терминдер с&#1257здігі &#1179азір ескірген. Жыл сайын жа&#1187а техникаларды&#1187 шы&#1171уына байланысты б&#1201л с&#1257здікте &#1179азір &#1179ажет к&#1257птеген термин жо&#1179 екенін айтады. Сонды&#1179тан, ол &#1179аза&#1179ша жа&#1187а с&#1257здік жасап шы&#1171уды &#1201сынды.

Сонымен &#1179атар, Олжас О&#1179ас халы&#1179ты&#1187 &#1179олданысында&#1171ы с&#1257здерді де ескеру керек екенін м&#1241лім етті.

«Мысалы, бізде &#1241деби тілде к&#1257лікті «ж&#1199ргізеді». Ал халы&#1179 еш&#1179ашан олай айтпа&#1171ан. &#1178арапайым ж&#1201рт к&#1257лікті «айдайды». Мені&#1187ше, м&#1201ны &#1179ате деуге болмайды. Уа&#1179ытты&#1187 &#1257зі с&#1201рыптап, халы&#1179 &#1179олданатын с&#1257зді аны&#1179тап берді. «К&#1257лікті айдаймын» деп айтса&#1187, кейбірі ол &#1179ате деп жатады. Біра&#1179 осындай &#1179олданыста&#1171ы с&#1257здерді де &#1241деби норма &#1179ыл&#1171ан д&#1201рыс», — дейді блогер.

«С&#1257здіктер техника тілін бірізге т&#1199сіруге к&#1257мектеспейді»

Оны&#1187 айтуынша, с&#1257здік жасау ар&#1179ылы техника тілін бірізге &#1179ою м&#1199мкін емес. Себебі &#1179азір к&#1257п адам бір с&#1257зді&#1187 баламасын арнайы білу &#1199шін с&#1257здік а&#1179тарып жатпайды. Сонды&#1179тан блогер техника тілін дамыту жолында &#1257з &#1201сынысын айтты.

«Таяуда Талды&#1179ор&#1171анда к&#1257шеде &#1179асыма бір жігіт келді. С&#1257йтсем, оны&#1187 9 жаста&#1171ы баласы мені&#1187 YouTube-тегі жобамды &#1179арайды екен. «Видеолары&#1187ды к&#1199нде екі-&#1199ш реттен к&#1257реді. Балам &#1179азір к&#1257лікті &#1179аза&#1179 тілінде ма&#1171ан &#1199йрете бастады. Б&#1201л к&#1257лікті&#1187 &#1179оз&#1171алт&#1179ыш к&#1257лемі мынадай, шана&#1171ы мынадай деп айтып берді» дейді. К&#1257рді&#1187із бе, &#1179аза&#1179 тілінде техника терминологиясы мен кітаптар &#1179анша жерден том болып шы&#1179&#1179анымен, оны к&#1257бі &#1179олданбайды. &#1178азір а&#1179паратты визуал т&#1199рде алатын заман. Сонды&#1179тан, &#1257скеле&#1187 &#1201рпа&#1179&#1179а а&#1179паратты беруді&#1187 е&#1187 о&#1187ай жолы — видео. Егер &#1179аза&#1179ты&#1187 техника тілінде с&#1257йлегенін &#1179аласа&#1179, видеоконтентті к&#1257бейту &#1179ажет, — деп &#1179орытындылады Олжас.

Комментирование и размещение ссылок запрещено.

Комментарии закрыты.